Konserwatorskie Niebo – zakup wyposażenia do Pracowni Działu Konserwacji Zbiorów Muzeum Narodowego

15 grudnia 2017 r. została podpisana z Ministrem Kultury i Dziedzictwa Narodowego umowa o dofinansowanie projektu „Konserwatorskie Niebo – zakup wyposażenia do Pracowni Działu Konserwacji Zbiorów Muzeum Narodowego w Szczecinie nr POIS.08.01.00-00-0085/17”. Pomysłodawcą i kierownikiem projektu jest Główny Konserwator Zbiorów Muzeum Narodowego w Szczecinie – Przemysław Manna. Realizacja projektu trwa do 31 grudnia br.

Celem projektu „Konserwatorskie Niebo” jest ochrona i rozwój dziedzictwa kulturowego, zarówno materialnego, jak i niematerialnego. Realizacja projektu pozwoliła na zwiększenie zachowania, ochrony i dostępności zabytków znajdujących się w zbiorach muzeum oraz rozszerzenie oferty kulturalno-edukacyjnej Muzeum Narodowego w Szczecinie. Zakupiony sprzęt służyć będzie bezpośrednio konserwacji dziedzictwa materialnego, a pośrednio – przez odrestaurowane eksponaty – tworzeniu narracji i utrwaleniu dziedzictwa niematerialnego.

Dzięki realizacji projektu pracownie Działu Konserwacji Zbiorów Muzeum Narodowego w Szczecinie zostały wyposażone w sprzęt badawczy, laboratoryjny, urządzenia, narzędzia, odczynniki niezbędne w pracy konserwatora zabytków oraz meble warsztatowe i laboratoryjne. 

Najważniejsze zakupy to nowoczesny wielkogabarytowy liofilizator, mobilny aparat RTG, sprzęt fotograficzny, lasery czyszczące, mikropiaskarka, wanny i skalery ultradźwiękowe, kamera IR oraz podnośnik umożliwiający transportowanie zabytków. Dzięki uzyskanemu dofinansowaniu zakupiono 261 sztuk narzędzi, urządzeń i wyposażenia. Całkowita kwota dofinansowania wyniosła ok. 2,77 miliona złotych z czego 85% to dotacja z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, a 15% stanowiła dotacja z Budżetu Państwa. Bezpośrednim rezultatem projektu będzie wzrost liczby odwiedzających i uatrakcyjnienie oferty oraz wzrost zatrudnienia w Dziale Konserwacji Zbiorów. Projekt miał zapewnione 100% finansowania.

Zarząd Województwa Zachodniopomorskiego udzielił dofinansowania dotacją celową kosztu niekwalifikowanego projektu, jakim jest podatek VAT. Przez okres 3 lat łączna przyznana dotacja celowa ze środków finansowych budżetu Województwa Zachodniopomorskiego wynosi 606 910 zł.

Fragment wypowiedzi Dyrektora Muzeum Narodowego w Szczecinie, Lecha Karwowskiego:

– Konserwacja to najbardziej ukryty, najmniej widoczny aspekt muzealnictwa. To zaplecze, kuchnia, niemal podziemie, alchemia, „tajne” laboratoria, gdzie ludzie o tajemniczych kwalifikacjach potrafią przemienić jakiś destrukt w dzieło sztuki. Gdzie poszarzałe, pozbawione wskutek kurzu, braku troski i złych losów, jakieś stare płótno nagle nabiera barw i życia. Konserwator to ktoś, kto łączy artystyczne uzdolnienia ze ścisłą wiedzą, która pozwala rekonstruować dawne techniki i technologie, albo zaprzęgać zdobycze współczesnej chemii czy fizyki do procesu odzyskiwania blasku i świeżości dawnej substancji. Albo zajrzeć pod kolejne warstwy wiekowego malowidła, odsłaniając jego najstarszą postać, czy inne malowidło schowane pod spodem. Pracownie konserwacji to niemal serce muzeum. Każdego dnia toczy się tam wojna z wrogiem wszystkiego, co z natury rzeczy przemijające, rywalizacja z żarłocznym czasem, zawzięty wyścig z entropią, uporczywa walka o podarowanie dawnemu dziełu jeszcze jednej setki lat życia… To serce bije tym intensywniej, ma tym większe możliwości w wojnie z przemijaniem, im lepiej wyposażone jest we właściwą mu broń – nowe narzędzia, nowe maszyny nowe technologie do zwalczania mikrobów, destrukcyjnych procesów rozpadu materii, niszczących wpływów powietrza i klimatu. Dlatego wysiłek podjęty przez moich współpracowników, by wyposażyć pracownie konserwacji Muzeum Narodowego w Szczecinie w nowoczesne urządzenia do powstrzymywania destrukcji, jest jednym z najwybitniejszych osiągnięć ostatnich lat w naszym Muzeum. Realizacje tego programu umożliwiły fundusze VIII osi priorytetowej Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014‒2020, jednak gdyby nie energia i upór całego zespołu projektowego, dążącego do zmiany starych pracowni w nowoczesne centrum konserwatorskie, szczególnie utrudnione w ostatnich czasach, projekt mógłby się nie powieść. A tak, dzięki ich wysiłkowi i umiejętności pokonywania trudności, Pomorze Zachodnie otrzyma wreszcie pracownie konserwatorskie godne współczesnego muzealnictwa, które – mamy nadzieje – nie tylko naszemu Muzeum będą służyć.

Oferta popularyzatorsko-edukacyjna Muzeum Narodowego w Szczecinie:

Dzięki realizacji projektu „Konserwatorskie Niebo” oraz współpracy Działu Konserwacji Zbiorów i Działu Edukacji Muzeum Narodowego w Szczecinie przygotowana została nowa oferta skierowana do zróżnicowanych grup odbiorców.

Nowością jest zaproponowanie realizacji części zajęć pokazowych dla grup zorganizowanych w pawilonie Działu Konserwacji Zbiorów Muzeum Narodowego w Szczecinie, który dotąd był warsztatem pracy niedostępnym dla odwiedzających. Spotkania będą łączyły prezentacje możliwości badania i konserwacji obiektów, które daje nowo zakupione wyposażenie.

Dla dzieci i młodzieży proponujemy lekcje muzealne prezentujące zawód konserwatora i jego pracę oraz warsztaty muzealne, podczas których uczestnicy poznają techniki konserwacji i badania obiektów zabytkowych m.in.: „Mamo, tato, zmniejszyłem truskawkę”, „Światło w fotografii”, „Fałszerze obrazów”, „Fałszerze pieniędzy”, „Kleimy rozbite naczynia”, „Zaklejamy dziurę w gazecie”. 

Klasy uczniów szkół branżowych oraz grupy studentów zapraszamy na zajęcia połączone z prezentacją wyposażenia niezbędnego do pracy konserwatora, omówieniem nowoczesnych technik badań i prac konserwatorskich. 

Dla dzieci, młodzieży i dorosłych został przygotowany cykl spotkań warsztatowych „Konserwacja z historią w tle”, podczas których uczestnicy poznają ewolucję technik malarskich, historię koła garncarskiego i ceramiki użytkowej, a także zgłębią tajniki zawodu konserwatora.

Zajęcia edukacyjne będą dostępne dla grup zorganizowanych od 2021 roku. Udział w zajęciach będzie odpłatny. Przewidziano też spotkania dla odbiorców indywidualnych, podczas których zostanie zaprezentowana praca konserwatorów oraz nowe możliwości badań i konserwacji dostępne dzięki zakupionemu wyposażeniu. Do udziału w tych spotkaniach szczególnie będziemy zachęcać osoby posiadające zabytki w swoich kolekcjach prywatnych – aktywność ta będzie miała na celu popularyzację badań i prewencji konserwatorskiej wśród kolekcjonerów prywatnych, tak by uwrażliwić ich na dbałość o posiadane przez nich dziedzictwo kulturowe.

Aktualnie Muzeum Narodowe w Szczecinie jest niedostępne dla zwiedzających oraz nie prowadzi działalności edukacyjnej w formie tradycyjnej. Ale na bieżąco aktualizowana jest oferta dostępna on-line. W przypadku przedłużania się obostrzeń sanitarnych, alternatywna formuła obejmie też działania zaplanowane w okresie trwałości projektu „Konserwatorskie Niebo”.

Program edukacyjny: Krystyna Milewska, Przemysław Manna

Informacja o ofercie edukacyjnej, rezerwacja terminów: Anna Suchocka, e-mail: a.suchocka@muzeum.szczecin.pl, tel. 797 705 256

Aktualne informacje o ofercie edukacyjnej będą umieszczane na stronie Muzeum Narodowego w Szczecinie:https:/muzeum.szczecin.pl/edukacja/aktualnosci-edukacyjne.html

Z historii Działu Konserwacji Zbiorów Muzeum Narodowego w Szczecinie

Dział Konserwacji Zbiorów Muzeum Narodowego w Szczecinie został powołany jesienią 1945 roku. W 1946 roku Pracownia Ceramiki przy Dziale Archeologii, zajmująca się porządkowaniem zbiorów zabytków wykopaliskowych, zainicjowała działalność konserwatorską w Muzeum Narodowym w Szczecinie, wówczas Muzeum Pomorza Zachodniego. W 1956 roku utworzono Pracownię Konserwacji Zabytków przy Dziale Sztuki. Rozpoczęto wówczas działania profilaktyczne i konserwatorskie w zakresie ochrony zbiorów sztuki, zwłaszcza średniowiecznej i nowożytnej. W 1960 roku utworzono Pracownię Drewna i Metalu przypisaną do Działu Morskiego. W 1971 roku pracownie konserwatorskie zostały merytorycznie zintegrowane i utworzono Dział Konserwacji Zabytków. W 1990 roku pracownie konserwatorskie zlokalizowano w pawilonie na Wałach Chrobrego i przemianowano na Dział Konserwacji Zbiorów.

Dziś dział ma pięć pracowni specjalistycznych, w których pracuje 9 konserwatorów:

‒ Pracownię Konserwacji Malarstwa i Rzeźby Polichromowanej, 

‒ Pracownię Konserwacji Ceramiki,

‒ Pracownię Konserwacji Drewna i Metalu, 

‒ Pracownię Konserwacji Papieru i Skóry, 

‒ Pracownię Konserwacji Mebli i Broni.

Nowoczesne wyposażenie, profesjonalna interdyscyplinarna współpraca, wiedza ekspercka, wieloletnie doświadczenie oraz umiejętności konserwatorów pozwalają prowadzić badania obiektów i wykonywać prace konserwatorskie na najwyższym poziomie. W efekcie realizacji projektu już wkrótce zatrudniony zostanie kolejny pracownik. 

Część zakupionego sprzętu ma charakter mobilny, co umożliwi konserwatorom pracę z jego użyciem w terenie oraz współpracę terenową z podmiotami, które nie posiadają własnego sprzętu tej klasy, zwłaszcza na terenie województwa zachodniopomorskiego.

Oferta współpracy w zakresie badań i prac konserwatorskich

Dział Konserwacji Zbiorów Muzeum Narodowego w Szczecinie wykonuje badania, ekspertyzy oraz prace konserwatorskie własnej kolekcji muzealnej oraz uzgodnione prace zlecone w ramach współpracy z podmiotami zewnętrznymi. Jednym z rezultatów projektu będzie wzrost zatrudnienia w tym dziale. Nowe wyposażenie pozwala poszerzyć zakres badań oraz usług konserwatorskich, które można będzie zlecić w jednej z najnowocześniejszych pracowni w Euroregionie Pomerania. 

Wykonujemy badania nieinwazyjne obiektów zabytkowych z użyciem spektrometru XRF, spektrometru FTIR, mobilnej aparatury RTG, prowadzimy analizę obiektów w świetle UV oraz w promieniowaniu IR, a także analizujemy uzyskane wyniki oraz sporządzamy ekspertyzy i plany konserwatorskie. Oferujemy konserwację wielkogabarytowych drewnianych obiektów archeologicznych przy użyciu liofilizatora. Proponowana technika konserwacji sprawdza się zwłaszcza w przypadku obiektów mokrych lub zawilgoconych, wydobytych z wody lub zawilgoconego gruntu. Gwarantujemy profesjonalne suszeniu obiektów, które uległy zalaniu lub zawilgoceniu.

Dział Konserwacji Zbiorów Muzeum Narodowego w Szczecinie, mieście się w pawilonie przy Muzeum Narodowym w Szczecinie przy ul. Wały Chrobrego 3 (wejście od ul. Zygmunta Starego).

Pakiet fotografii:

Na zdjęciach zespół Działu Konserwacji Zbiorów prezentuje sprzęt zakupionych w ramach projektu „Konserwatorskie Niebo”. Załączone fotografie są udostępnione przez Muzeum Narodowe w Szczecinie jako materiał ilustrujący powyższe treści. Wyrażamy zgodę na użycie materiału w celach informacyjno-promocyjnych związanych z projektem. W przypadku wykorzystania materiału prosimy o opatrzenie ich stosownym podpisem: fot. Muzeum Narodowe w Szczecinie/ fot. Michał Wojtarowicz