Mord popełniony przez Sowietów w 1940 r. na ponad 4 tys. polskich oficerów, których groby Niemcy odkryli w 1943 r. w lesie niedaleko Smoleńska, stał się symbolem kaźni prawie 22 tys. obywateli polskich – jeńców wojennych, w większości oficerów i policjantów, więźniów NKWD – nie tylko w Katyniu, Kalininie (dzisiejszym Twerze) i Charkowie, ale także w wielu nieujawnionych przez władze ZSRS i Rosji miejscach.
Po ogłoszeniu przez Niemców 13 kwietnia 1943 r. informacji o wymordowaniu na rozkaz Stalina żołnierzy wziętych do niewoli w 1939 r. nie tylko ZSRS znalazł się w trudnej sytuacji – ta prawda była niewygodna także dla zachodnich aliantów Rządu RP na Uchodźstwie. Państwom sojuszniczym zależało na zachowaniu, nawet za cenę milczenia, dobrych stosunków ze Związkiem Sowieckim, ważnym członkiem koalicji antyniemieckiej. Kłamstwo katyńskie stało się zatem w czasie wojny elementem polityki międzynarodowej, a także jednym z fundamentów systemu komunistycznego, instalowanego przez Moskwę w Polsce. Pod rządami komunistów w PRL systemem edukacyjnym rządziła zasada fałszowania historii – zwłaszcza historii Europy Środkowo-Wschodniej – i przemilczania zbrodni sowieckich.
Przebudzenie narodowe w sierpniu 1980 r. przyniosło z sobą powszechne żądania prawdy. W środowiskach związanych z „Solidarnością” i niezależnym ruchem studenckim publikowano setki wydawnictw przywracających pamięć o Katyniu. W latach osiemdziesiątych mord na jeńcach stał się przedmiotem samokształcenia społeczeństwa, a w programach szkolnych znalazło się miejsce na wzmianki o rozstrzelaniu jeńców wojennych. Problematykę tę można było wprowadzić szeroko do szkół dopiero po oficjalnym potwierdzeniu przez prezydenta Michaiła Gorbaczowa winy ZSRS.
