Rozwiązania dla osób w spektrum autyzmu. Ważna publikacja

Szansa na niezależność

Publikacja pn. „Mieszkalnictwo wspomagane jako źródło godnego życia i wolności osób ze spektrum autyzmu” została przygotowana przez praktyków testujących przez kilka lat mieszkalnictwo wspomagane w ramach projektu „Azymut Samodzielność”. Model testowany był w 9 gminach, w woj. zachodniopomorskim, lubuskim i wielkopolskim.

Uczestnicy projektu  otrzymali szansę na samodzielność i w odpowiednio przygotowanych mieszkaniach odkrywali swoje możliwości, nawiązywali relacje koleżeńskie i społeczne. Podczas specjalnych treningów  zdobywali  nowe umiejętności, zrobili pierwszy poważny krok w dorosłość. W Zachodniopomorskiem takie zajęcia odbywały się w Kołobrzegu, Goleniowie i Stargardzie.

„Otwarta społeczność” jest pierwszym celem strategicznym województwa zachodniopomorskiego. To nasze wspólne marzenie o tym, żeby każdemu stwarzać szanse na  godne i normalne życie, na dobry rozwój. Dlatego tak wiele uwagi poświęcamy pionierskim projektom, które mają na celu w pełni włączenie do społeczności osób, którym w życiu trudniej. Chcemy dać im szansę na niezależność i dorosłość – mówi Marszałek Województwa Zachodniopomorskiego Olgierd Geblewicz.

W stronę samodzielności

W ramach projektu „Azymut Samodzielność” zostało uruchomionych dziewięć mieszkań wspomaganych. Sześć z nich znajduje się na Pomorzu Zachodnim: w Kołobrzegu, Stargardzie i cztery w Goleniowie. Gminy udostępniły lokale na ten cel. Ze środków przeznaczonych na realizację projektu wyremontowano je i przystosowano do specjalnych potrzeb osób ze spektrum autyzmu. I to w tych mieszkaniach odbywała się najważniejsza część działań – specjalnie przygotowane treningi samodzielności. Dla każdego uczestnika i uczestniczki ustalane były indywidualne cele, na podstawie diagnozy i oceny możliwości. Pod okiem trenerów samodzielności uczestnicy wkraczali w dorosłość, ucząc się gotować, sprzątać, zarządzać budżetem czy spędzać wolny czas. Treningi usamodzielniania trwały około 2 lat. W projekcie uczestniczyło w latach 2019-2022 ok. 80 użytkowników mieszkań oraz ich bliscy, w szczególności rodzice i opiekunowie prawni.

Treningi samodzielności

https:/www.youtube.com/watch?v=xmot2q3poSw

Pierwsza taka książka w Polsce

Po czterech latach od rozpoczęcia projektu, po fazie testowania zaproponowanych  rozwiązań, mieszkania wraz z wyposażeniem ponownie zostały przekazane gminom. Teraz  samorządy przejęły rolę prowadzenia mieszkań zgodnie z wypracowanym w projekcie modelem działania. Powstała też ważna publikacja z rekomendacjami.

Autorka wstępu do publikacji, dr Irena Ramik-Mażewska, Dziekan Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Szczecińskiego podkreśla, że „jest to pierwsza taka książka w Polsce”. Zaznacza także, że „odsłania trudną, ale możliwą drogę do usamodzielniania się dorosłych osób ze spektrum. Jest przewodnikiem, instruktażem, który wystarczy przyłożyć do swoich realiów i analizując owe realia dokonać zmian na miarę regionalnych, instytucjonalnych oraz osobistych możliwości”.

W książce zostały zawarte m.in. informacje dotyczące standardu lokalu, jego wyposażenia, rodzajów treningów, zakres pracy z rodzinami oraz kierunków pracy trenerów i osób organizujących prace.

Publikacja zawiera też dobre praktyki opisujące wnioski z fazy testowania modelu. Monografię zamyka dokumentacja projektowa, która może być wykorzystana w codziennej pracy. To gotowe do wdrożenia rozwiązania zawierające np. regulamin mieszkania wspomaganego, książkę ewidencji wyposażenia czy formularze kwalifikacyjne itp.

Autorkami publikacji, która podjęła próby opisania i usystematyzowania wsparcia jakie powinno być dedykowane dorosłym osobom w spektrum autyzmu są: Iwona Sondej-Pawlak oraz współpracujące z Fundacją SYNAPSIS Maria Jankowska, Maria Wroniszewska i Katarzyna Paluch.

Link do publikacji: https:/rops.wzp.pl/sites/default/files/mieszkalnictwo_wspomagane.pdf

Przykłady rozwiązań w projektowaniu 

Oprócz zasad uniwersalnego projektowania, ważne są  kryteria odnoszące się do specyfiki życia osób z całościowym zaburzeniem rozwoju. Przygotowywane mieszkania muszą być położone w niedalekiej odległości od miejsca pracy czy aktywności osób ze spektrum autyzmu, a zastosowany projekt powinien być łatwy do zrozumienia, niezależnie od doświadczenia, wiedzy, umiejętności językowych czy obecnego poziomu koncentracji użytkownika. Oznacza to logiczność, prostotę i przejrzystość układu przestrzenno-funkcjonalnego.

W miarę możliwości projektanci ograniczają ilość wąskich przejść i korytarzy. Ważna jest dobra widoczność i równomierne oświetlenie w przestrzeniach otwartych, przy równoczesnej możliwości wydzielenia miejsc odosobnienia. Ze względu na hałas mieszkanie takie nie może także znajdować się w bezpośredniej bliskości szybu windy. Warunkiem koniecznym są także pojedyncze pokoje o powierzchni nie mniejszej niż 12 m kw. Powyższe wymagania nie są związane z podniesieniem komfortu, ale przede wszystkim mają na celu wyciszenie, uwolnienie od napięć wynikających z nadmiaru bodźców. Kolejnym istotnym elementem jest stonowana kolorystyka. Warunkiem koniecznym jest nieużywanie farb błyszczących, zwłaszcza w pomieszczeniach nasłonecznionych. To samo dotyczy kafli ceramicznych. Ściany powinny być gładkie, bez wzorów, bez dużych barwnych elementów.

Dlaczego taki tytuł?

Pierwotna nazwa tego dokumentu to: „Model mieszkalnictwa wspomaganego dla osób z całościowym zaburzeniem rozwoju, w tym z autyzmem i Zespołem Aspergera”. Zmianę nazwy dokonano wskutek zmiany zapisów klasyfikacji medycznej w ICD-11. We wspomnianej klasyfikacji nie ma podziału na: autyzm, Zespół Aspergera. Występuje natomiast zapis o zaburzeniach w spektrum autyzmu.

Zespół projektowy  

Projekt  „Azymut Samodzielność” to międzyregionalne przedsięwzięcie, w którego realizację od 2018 r. zaangażowany jest Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego (lider) oraz  ROPS-y z Poznania oraz Zielonej Góry, gminy oraz organizacje pozarządowe (Oddział Krajowego Towarzystwa Autyzmu w Stargardzie, Towarzystwo Wspierania Inicjatyw Społeczno-Kulturalnych TWIKS (Goleniów), Polskie Stowarzyszenie Na Rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną Koło w Kołobrzegu, Fundacja Generado (Gubin), Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Autyzmem (Gorzów Wielkopolski), Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Autyzmem „Gepetto” (Konin) oraz Stowarzyszenie na Rzecz osób z Autyzmem ProFUTURO z Poznania.

W maju 2022 r. projekt został nagrodzony  w tegorocznej edycji konkursu „Innowacyjny Samorząd” organizowanym przez Serwis Samorządowy PAP.

Więcej informacji o projekcie i mieszkaniach:

https:/rops.wzp.pl/rehabilitacja-osob-niepelnosprawnych/projekt-azymut-samodzielnosc

Projekt „Azymut-Samodzielność” został dofinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach działania 2.8 Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój 2014-2020.